Słowniczek terminów oświetleniowych, które musisz znać!

Waty [W], lumeny [lm] oraz luksy [lx] - Co to takiego?

Podczas rozważań dotyczących oświetlenia napotkać można wiele rozmaitych symboli i wielkości, które dostarczają użytkownikom szeregu cennych informacji. Nie wszyscy jednak rozeznają się w ich znaczeniu, sądząc, że najważniejszą wielkość stanowi wyrażana w watach [W] wartość mocy elektrycznej. Ten podstawowy parametr informuje o intensywności poboru energii elektrycznej

z jak intensywnym poborem energii elektrycznej z sieci zasilającej użytkownicy będą mieć do czynienia podczas użytkowania oświetlenia – czy to w postaci źródeł światła, czy też opraw oświetleniowych.

Warto zwrócić uwagę na sformułowanie „podczas użytkowania”, które wskazuje, że – obok poziomu mocy, o wielkości zużycia energii decyduje także czas pracy instalacji oświetleniowej. Tak więc, im mniejsza jest moc w watach, oraz im krótszy czas użytkowania, tym mniejsze będzie zużycie energii elektrycznej przez włączone oświetlenie.

Zastanawiając się nad możliwościami oszczędzania energii elektrycznej zużywanej na potrzeby oświetlenia należy jednak wziąć pod uwagę, że rozważania takie nie mogą być sprowadzane wyłącznie do kwestii redukcji mocy źródeł oświetlenia czy czasu ich pracy, gdyż pracujące oświetlenie musi zapewniać odpowiednie warunki do poprawnego funkcjonowania wzroku.

W ilościowej ocenie przydatności oświetlenia w kreowaniu pożądanego efektu oświetleniowego pomóc może zaznajomienie z szeregiem innych istotnych pojęć – takich, jak strumień świetlny wyrażany w lumenach [lm] – czy natężenie oświetlenia wyrażane w luksach [lx].

Lumen o symbolu lm to miara ilości strumienia światła wytwarzanego przez rozpatrywane źródło oświetlenia (źródło światła lub oprawę oświetleniową). Odnosząc wartości strumienia świetlnego do mocy elektrycznej rozpatrywanych źródeł możliwe staje się porównywanie różnych źródeł pod względem ich wydajności użytkowej (skuteczności świetnej).

Skuteczność świetlna (wydajność) wyrażana w lumenach na jednostkę mocy [lm/W] umożliwia efektywną ocenę źródeł oświetlenia wykonanych w różnych technologiach.

Poniżej przykładowe porównanie popularnych żarówek i nowych źródeł LED:

Na podstawie powyższego zestawienia warto wiedzieć, że źródła LED są około 10-cio krotnie wydajniejsze od żarówek.

Ze względu na różną charakterystykę dystrybucji światła przez oprawy oświetleniowe, emitowany strumień światła może być w większej lub tylko w mniejszej części wykorzystany do oświetlenia interesujących nas powierzchni – takich jak np. burko czy stół.

Jeśli cały dany strumień wykorzystamy do oświetlenia określonej powierzchni (np. biurka), to uzyskamy większy potencjał do lepszego widzenia.

Aby ocenić przydatność opraw i źródeł oświetlenia do zapewniania lepszego widzenia pomocna okazuje się znajomość pojęcia natężenia oświetlenia – wielkości wyrażanej w luksach oznaczanych symbolem lx.

Natężenie oświetlenia – z definicji określa jaka ilość strumienia wytwarzanego przez źródło oświetlenia pada na 1 m² oświetlanej powierzchni. Liczbę luksów otrzymuje się po podzieleniu liczby lumenów przez wielkość obszaru, na który skierowany jest dany strumień światła. Natężenie oświetlenia wynosi zatem 1 lux, gdy na powierzchnię o polu 1m² pada strumień światła w o wartości 1 lumena.

[ Więcej światła w Twojej łazience - jak oświetlić lustro łazienkowe? ]

Temperatura barwowa i współczynnik oddawania barw

Wśród źródeł światła dostępnych na rynku wybierać można spośród świecących różnymi odcieniami barwy światła. Niektóre cechują się wyraźnie pożółconym światłem o cieplejszych odcieniach, inne światłem bez pożółceń - o odcieniach chłodniejszych, chłodno-białych.

O tym, jaki jest odcień światła informuje temperatura barwowa wyrażana w kelwinach oznaczanych symbolem K. Od jej wartości zależy jaki klimat świetlny panować będzie w oświetlanych pomieszczeniach – czy będzie on ciepły, sprzyjający wypoczynkowi – czy wręcz przeciwnie – chłodny, stymulujący do aktywności (pracy, aktywności fizycznej, itd.).

Odcień świata (temperatura barwowa) ma więc kolosalny wpływ na nastrój i samopoczucie osób przebywających w pomieszczeniach oświetlanych sztucznym światłem.

Ze względu na temperaturę barwową, światło dzielimy na cechujące się:

• odcieniem ciepłym (poniżej 3300K)
• odcieniem neutralnym (3300K-5300K)
• odcieniem chłodnym (powyżej 5300K)

Podczas wyboru oświetlenia warto także zwrócić uwagę na współczynnik oddawania barw. Wskaźnik oddawania barw Ra (czasem oznaczany jako CRI), który informuje o tym, jak w przypadku rozważanego źródła światła postrzegane będą kolory w oświetlanych pomieszczeniach w porównaniu do oświetlenia źródłami wzorcowymi – takimi, jak np. światło naturalne.

Wartość maksymalna wskaźnika oddawania barw Ra wynosi 100. Jeżeli domownikom zależy na optymalnym odwzorowaniu kolorów, to współczynnik Ra nie powinien być niższy niż 80. Źródła najnowszej generacji  cechują się obecnie wskaźnikiem Ra wynoszącym nie mniej niż 90.

Rodzaje źródeł światła (typy ‘żarówek’ i trzonków)

Nie wszystkie źródła pasują do każdej oprawy. O tym, czy dana żarówka pasuje do konkretnego żyrandola (oprawy oświetleniowej), decyduje kształt źródła, jego wielkość i rodzaj trzonka. Trzonek odpowiada za fizyczne zamocowanie źródła w oprawach oraz za dostarczanie prądu niezbędnego do ich funkcjonowania przy danym napięciu zasilania.

Najpowszechniej stosowanymi rodzajami są trzonki gwintowe. Większy E27 - spotykany najczęściej w dużych lampach stojących, nastropowych (nasufitowych), jak również w wielu oprawach wiszących. W lampach mniejszych wykorzystuje się zasadniczo źródła mniejsze, z mniejszymi trzonkami E14.

W systemach podświetleń meblowych – jak również w wielu kinkietach, często wykorzystywanymi źródłami są te z trzonkami wtykowymi G9. Mają one dwa zestyki w formie „pętelek” z drutu. Źródło to wciska się (wpina) do gniazda wtykowego w oprawce.

W kompaktowych oprawach projektorowych, w oprawach nastropowych, jak i we wpuszczanych w sufity podwieszane, najczęściej  stosuje się źródła reflektorkowe z trzonkami wtykowymi typu GU10. Trzonki takie posiadają 2 bolce grzybkowe umieszczone w odległości 10 mm od siebie.

Trzonki GU10 przeznaczone są do opraw, w których źródła zasilane są prądem przy napięciu 230V (napięciem sieciowym). Niektóre źródła pracujące przy obniżonych napięciach (12V, itd.) zostały wyposażone w dedykowane trzonki – takie, ja np. G53, GU5,3, czy GY6,35 . Uniemożliwiają one użycia źródeł w niewłaściwych oprawach.

[ Klatka schodowa - jak skutecznie i nowocześnie oświetlić? ]

Klasa szczelności IP

Szczelność IP odnosi się do opraw zewnętrznych i tych, które montuje się montowanych w łazienkach i kuchniach, Klasa szczelności IP wskazuje, czy i w jakim stopniu dana oprawa jest zabezpieczona przed przedostawaniem się wody i ciał stałych do jej środka.

Stopień zabezpieczenia określany jest ciągiem dwóch cyfr, np. IP20, IP33 – czy IP66. Pierwsza informuje o stopniu zabezpieczenia przed przedostawaniem się ciał stałych, druga przed przedostawaniem się wody. Im wyższa klasa szczelności, tym lepsza ochrona opraw przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych.

W łazience i kuchni najlepiej jest montować oprawy o klasie szczelności wynoszącej minimum IP44. Z kolei na zewnątrz najlepiej sprawdzą się oprawy posiadające IP65-IP67.

Rodzaje opraw

Bezpieczne i efektywne korzystanie z oświetlenia wytwarzanego przez źródła światła jest możliwe dzięki oprawom oświetleniowym. W obliczu dużej ich różnorodności konieczne staje się zaznajomienie z ich specyfiką, by wybrać te, które najlepiej spełnią konkretne oczekiwania.

Spośród wielu typów, szczególną popularność w ostatnim czasie zyskały oprawy o niewielkich wymiarach i kompaktowych kształtach, nazywane potocznie spotami. Oświetlają one strefy pomieszczeń światłem mniej lub bardzie skoncentrowanym i emitowanym kierunkowo. Przykładem jest np. Spot Black, od SternLight.

W wersji do montażu na sufitach (natynkowej), są one zazwyczaj małymi tubami lub prostopadłościanami. W wersjach do wpuszczania w sufity powieszane mają kształty bazujące na planie koła, kwadratu, lub prostokąta. Oprawy typu spot, świecą kierunkowo i oświetlają tylko wybrane fragmenty pomieszczenia przy małym stopniu rozświetlania ścian i sufitów.

Ich odmianę stanowią "projektorki" (oprawy projektorowe), które wykorzystuje się w systemach oświetlenia bazujących na szynoprzewodach rozprowadzających zasilanie na sufitach. Poprawnie zaprojektowane instalacje oświetlenia z oprawami spot cechuje bardzo wysoki wskaźnik skuteczności oświetlania, co bezpośrednio decyduje o ich wysokiej energooszczędności.

Nie w każdym rodzaju pomieszczeń sprawdzą się nowoczesne aranżacje instalacji z oprawami typu spot. W klasycznych aranżacjach świetnie odnajdą się plafony - np. Lea, Lucente i różnego rodzaju żyrandole.

Plafony o formie inspirowanej fascynacją prostotą i minimalizmem, cechują się spłaszczonymi proporcjami o niewielkich wysokościach. Płaskie i „przylegające” do sufitów doskonale nadają się do oświetlania niskich pomieszczeń. Dzięki wykorzystaniu najnowszych technologii LED są one się dużo bardziej energooszczędne od plafonów starej generacji.